گنجینه

دانستن نقاط عطف رشد در نظارت روند رشد کودکتان کمک کننده خواهد بود ،مهم ترین نقاط عطف رشد تا سن 5 سالگی عبارتند از:
• در 2 ماهگی: کودک سعی می کند به والدین خود نگاه کند و به چهره ها توجه کند.
• تا 4 ماهگی: از حرکات صورت مانند لبخند زدن یا اخم کردن تقلید می کند و به محبت پاسخ می دهد.
• در 6 ماهگی: دوست دارد خود را در آینه نگاه کند و اشیا را به دهان می آورد.
• تا 9 ماهگی: اسباب بازی های مورد علاقه خود را دارد و وسایل کوچک را توسط انگشت شست و سبابه برمی دارد.
• حدود 12 ماهگی: تا حدی در پوشیدن لباس دست و پا را بالا می آورد و دستورالعمل های ساده را دنبال می کند.
• در 18 ماهگی: به تنهایی کاوش می کند و وقتی از او خواسته می شود به قسمتی از بدن خود اشاره می کند.
• در 2 سالگی: با دیدن کودکان دیگر هیجان زده می شود و مرتب کردن اشکال و رنگ ها را آغاز می کند.
• در 3 سالگی: می تواند خودش لباس بپوشد و پازل ها یی با سه یا چهار قطعه را کامل کند.
• در 4 سالگی: می تواند تفاوت بین واقعی و ساختگی را تشخیص دهد و پیش بینی می کند که در یک داستان چه اتفاقی می افتد.
• در 5 سالگی: می خواهد مانند دوستان خود باشد و می تواند فردی را با شش عضو بدن ترسیم کند.

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) زمانی که نوزاد هستند، تفاوت‌های رشدی به ‌ویژه در مهارت‌های اجتماعی و کلامی را نشان می‌دهند که از مهم ترین علایم اتیسم میباشند، اما از آنجایی که این کودکان معمولا به موقع می نشینند، چهار دست و پا راه می روند، علایم اتیسم کمتر آشکاری نظیر عدم رشد حرکات و اشارات بدنی مانند حالت ها ،اطوارها، اداها و انجام ندادن بازی های تخیلی و عدم رشد ارتباط کلامی اجتماعی، اغلب مورد توجه قرار نمی گیرند.
لذا با توجه به اینکه اوتیسم به علایم یا ویژگی های رفتاری خاصی مربوط می شود، تشخیص علایم اتیسم در کودکان، در سن زیر 18 تا 22 ماهگی معمولاً دشوار است. برخی موارد، علایم اوتیسم ممکن است گاهی تا زمانی که کودک به سن مدرسه میرسد یا حتی تا اواخر زندگی آشکار نشوند. با این حال، مطالعات و تحقیقات نشان داده اند که برخی از علایم اتیسم و ویژگی هایی در این طیف اختلال وجود دارند که والدین می توانند در سال های اول زندگی کودک به دنبال آنها باشند. اگرچه این یافته ها بطور حتمی ممکن است نشانه‌ای از اتیسم نباشند، اگر کودکی برخی از این ویژگی‌ها را نشان ‌دهد، عاقلانه است که با متخصص اطفال و اتیسم مشورت شود زیرا هرچه درمان اتیسم و اختلال طیف اتیسم زودتر شروع شود، احتمال مؤثر بودن مداخلات درمانی در جبران اختلالات بوجود آمده بیشتر است. به همین دلیل اطلاع والدین از چگونگی شناسایی علایم اوتیسم و نشانه های آن بسیار مهم و حیاتی میباشد.

علاوه بر تأخیر در گفتار و تفاوت‌های رفتاری که از علایم اتیسم شایع میباشند، خانواده‌ها ممکن است متوجه تفاوت‌هایی در نحوه تعامل فرزندشان با همسالان خود و دیگران نیز شوند.
همیشه به خاطر داشته باشید یک کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) دقیقاً علایم اتیسم مشابه کودک دیگر مبتلا را نخواهد داشت. در این طیف اختلال، انواع و شدت علایم اوتیسم می تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد!

علایم اتیسم هشدار دهنده در 6 الی 12 ماهگی:

⦁ کودک تمایل به برقراری ارتباط چشمی نداشته و اشیای متحرک را با چشمان خود تعقیب نمی کند.
⦁ عدم واکنش کودک در هنگام صدا زدن وی با نام. برای مثال، سرش را برنمی گرداند و یا از خود عکس العملی نشان نمی دهد.
⦁ کودک به دیگران لبخند نمی زند.
⦁ عدم نمایش حالات چهره که منعکس کننده احساسات آنها (مانند تعجب یا عصبانیت) است.
⦁ هیچ آوایی از خود در نمی آورد.
⦁ کودک از نوازش شدن و بغل شدن، توسط دیگران اجتناب می نماید.
⦁ کودک به طور غیرمعمول، نسبت به شیء یا اسباب بازی، وابسته می گردد.

علایم اتیسم هشدار دهنده 12 ماهگی:

⦁ ارتباط چشمی کودک ضعیف بوده و یا کلاً ندارد.
⦁ عدم واکنش کودک در هنگام صدا زدن وی با نام.
⦁ ناتوانی در تقلید صدا ها و حالات چهره از دیگران.
⦁ آواهای نامفهوم، غان و غون یا اصوات جیغ مانند که از علایم اولیه صحبت کردن است، ایجاد نمی کند.
⦁ از حرکات بدنی معنی دار و یا اشاره برای رساندن منظورش استفاده نمی نماید ، مانند زمانی که می خواهد شما او را در آغوش بگیرید، دستش را دراز نمی کند و یا برای خداحافظی، دستش را تکان نمی دهد.
⦁ برای آرامش و یا رفع نیاز به دنبال پدر و مادر خود نمی گردد.
⦁ دارای حرکات تکراری و غیرمعمول میباشد.
⦁ در بازی های تعاملی اولیه، مانند دالی یا قایم موشک مشارکت نمیکند.

از دیگر علایم اوتیسم در این رابطه این است که افراد مبتلا با افزایش سن، ممکن است در برقراری مکالمه مشکل داشته یا مهارت های گفتاری بسیار محدودی داشته باشند. از دیگرعلایم اتیسم کلامی این است که برخی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم گاها مهارت های کلامی خود را با درجاتی ناهماهنگ توسعه میدهند. برای مثال، در مطلب خاصی که برای آنها بسیار جالب است واژگان بسیار قوی برای صحبت در مورد آن موضوع ایجاد میکنند، اما در برقراری ارتباط و مکالمه در مورد مطالب دیگر مشکل دارند.
از دیگر علایم اتیسم که در گفتار کودکان مبتلا دیده میشود این است که در حینی که کودکان مبتلا به اوتیسم شروع به صحبت می کنند، ممکن است با لحنی غیرمعمول سخن بگویند که می تواند از صدای زیر و حالت ریتمیک و آوازخوان تا روباتیک یا یکنواخت متغیر باشد. کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است علایمی از هایپرلکسیا را نشان دهند، که شامل توانایی خواندن فراتر از آنچه از سن آنها انتظار می رود، باشد. کودکان در طیف اختلال اتیسم ممکن است زودتر از همسالان خود، گاهی حتی در اوایل سن 2 سالگی، خواندن را یاد بگیرند. اما در واقع قادر به درک متنی که میخوانند نمی باشند.
اگر چه وجود هایپرلکسی همیشه ازعلایم اوتیسم نیست، تحقیقات تقریباً در 84 درصد موارد نشان می دهدکه کودکان دارای هایپرلکسیا در طیف اختلال اتیسم قرار دارند.
از دیگر علایم اتیسم در کودکان مبتلا این است که در حین تعامل و به اشتراک گذاشتن احساسات و علایق خود با دیگران معمولاً دچار مشکل بوده و قادر به حفظ و ادامه مکالمه نمی باشند. دشواری و مشکل در ارتباط غیرکلامی مانند حفظ تماس چشمی یا درک زبان بدن نیز از دیگر علایم اتیسم میباشند. که در مجموع این علایم اوتیسم در ایجاد مشکلات در رابطه با ارتباطات اجتماعی نقش دارند.

علایم اتیسم در زمینه الگوهای رفتاری چیست؟

از علایم اتیسم درکودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم ASD)) رفتار به شیوه‌هایی است که غیرعادی به نظر رسیده و همچنین افراد مبتلا به طیف اختلال اتیسم گاها علایق غیر معمول از خود نشان می دهند، از جمله:
• رفتارهای تکراری مانند بال بال زدن، تکان دادن بدن به جلو و عقب ، پریدن، یا چرخیدن
• حرکت دائمی (مثل دویدن) و رفتار “بیش فعال”.
• تثبیت و وابستگی شدید بر روی فعالیت ها یا اشیاء خاص
• داشتن روال و روتین در امور مختلف ( بهم ریختن و ناراحت شدن هنگامی که یک روال حتی اندکی تغییر می کند.)
• حساسیت شدید به لمس، نور و صدا
• عدم شرکت در بازی های «سازمان یافته و طراحی شده» یا تقلید از رفتارهای دیگران
• عادات غذایی وسواسی
• عدم هماهنگی حرکتی، دست و پا چلفتی بودن .
• رفتارهای ناگهانی یا تکانشی (عمل بدون فکر کردن)
• رفتار پرخاشگرانه، هم با خود و هم با دیگران
• دامنه توجه کوتاه
• اجسام مانند اسباب بازی ها را با نظم دقیق کنار هم میچینند و وقتی نظم آنها به هم می خورد، ناراحت می شوند.
• تمرکز شدید بروی اجزاء اشیاء یا اسباب بازی ها بجای بازی با آنها، به عنوان مثال توجه به چرخ کامیون اسباب بازی به جای راندن آن یا توجه به موهای عروسک بجای بازی با آن

علایم اتیسم در زمینه اختلالات پردازش حسی

از علایم اتیسم حائز اهمیت در کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم وجود اختلال در پردازش حسی میباشد،که معمولا این کودکان نشان میدهند، به این معنا که سیستم عصبی مرکزی آنها به روشی صحیح، پردازش حسی را انجام نداده، لذا جهان پیرامون خویش را متفاوت از دیگران درک میکنند و به آن واکنش نشان میدهند که خود از علایم اوتیسم میباشند که بایستی مد نظر داشت هستند .
علایم اتیسم در رابطه با اختلال پردازش حسی بصورت حساسیت بیش از حد و یا کم میتواند بروز نماید به این معنا که افراد مبتلا به اتیسم هم بصورت حساسیت مفرط (پاسخ دهی بیش از حد) و هم حساسیت کم (تحت واکنش) را به طیف وسیعی از محرک ها به عنوان علایم اتیسم تجربه کنند. اکثر کودکان مبتلا ترکیبی از علایم اتیسم از هر دو حالت را نشان میدهند. بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم نسبت به نورهای روشن یا طول موج های نور خاص (مانند چراغ های های فلورسنت) حساسیت مفرط را تجربه می کنند. تجربه ی برخی صداها، بوها، بافت ها و مزه ها نیز می توانند برای آنها طاقت فرسا باشند، که خود می‌تواند منجر به علایم اوتیسم بصورت اجتناب حسی یا تلاش برای دور شدن از محرک‌هایی که اکثر مردم به راحتی می‌توانند آن‌ها را تحمل کنند،گردد.
نمونه هایی از علایم اتیسم در رابطه با اجتناب حسی می تواند در مورد حس لامسه (امتناع از لمس فیزیکی، پرهیز از پوشیدن برخی لباس ها یا پارچه ها، اجتناب از کثیف شدن دست ها و بدن مثلا دوری از بازی با ماسه، عدم استفاده از لوسیون و ….. )، حس چشایی ، ( حساسیت به طعم غذاها ، اجتناب از خوردن برخی غذا ها وحتی گاهی بالا آوردن آنها ) ، حس شنوایی، (پوشاندن گوش ها برای جلوگیری از صداهای بلند یا غیرقابل پیش بینی)، اختلال در پردازش حس تعادل یا وستیبولار (مانند چالش برانگیز بودن فعالیت های حرکتی معمولی مانند تاب خوردن ، سٌر خوردن و از پله ها پایین آمدن).
حساسیت کم نیز در پردازش حسی در کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم شایع است. علایم اوتیسم در این وضعیت می تواند منجر به حالاتی مانند نیاز دائمی به حرکت، تمایل به صداهای بلند، خیره شدن به نورهای شدید و رنگهای روشن گردد. در واقع این افراد در جستجوی محرکی برای دریافت ورودی حسی بیشتر از محیط می باشند که علت بروز این علایم اتیسم میشوند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به اتیسم ممکن است حواس، خود را با ایجاد صداهای بلند، لمس افراد یا اشیاء، یا تکان دادن خود به جلو و عقب تحریک کنند.
اختلال در آگاهی از وضعیت بدن و حرکت (حس عمقی) نوع دیگری از علایم اوتیسم در رابطه با مشکلات درکی است درحالت عادی ورودی حسی از عضلات و مفاصل برآمده و مغز را از موقعیت اعضای بدن آگاه می نماید. کودکانی که اطلاعات دقیقی در مورد وضعیت بدن خود توسط حس عمقی دریافت نمی نمایند معمولا دست و پا چلفتی به نظر می رسند و باید به اشارات بینایی یا دیگر راهکارهای شناختی (مثل دستورات کلامی) اتکا کنند تا بتوانند اعمال ساده مثل نشستن روی صندلی یا استفاده ی صحیح از قاشق و چنگال را انجام دهند. از علایم اوتیسم در کودکان مبتلا به مشکل درک حس عمقی ضعیف، بکار بردن نیروی خیلی کم یا خیلی زیاد در فعالیت های مثل نوشتن ، دست زدن، راه رفتن یا تایپ کردن، شکستن اسباب بازی ها و برخورد به افراد و محاسبه نادرست حدود حریم شخصی افراد میباشند، که این علایم اتیسم خود بر تعاملات اجتماعی تاثیر منفی میگذارند.از طرفی اغلب کودکانی که واجد مشکلات حس عمقی هستند از تحریکاتی مثل فشار سخت بر روی پوست خود یا فشار و کشش مفصلی جهت خود تنظیمی استفاده میکنند که از دیگر علایم اوتیسم در رابطه با وجود مشکلات حس عمقی است که بطور شایع دیده میشوند.

تحقیقات نشان می‌دهد که تشخیص زودهنگام و مداخلات، در دوران پیش‌دبستانی و قبل از آن، تأثیرات مثبت عمده‌ای برکاهش علائم اتیسم و ایجاد مهارت‌ها در فرد مبتلا به اتیسم دارد.

از آنجا که ممکن است علائم بین اختلال طیف اتیسم (ASD) و سایر اختلالات، مانند اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) همپوشانی داشته باشند، مهم است که درمان بر نیازهای خاص فرد تا برچسب تشخیصی وی، متمرکز شود.

انواع متفاوت درمان اتیسم در اختلالات طیف اتیسم را می توان به گروه های ذیل تقسیم بندی کرد:

• درمان اتیسم مبتنی بر رویکردهای رفتاردرمانی و ارتباطی
• درمان اتیسم بر اساس رویکرد های تغذیه ای
• دارو درمانی
• درمان های مکمل و جایگزین

رویکردهای رفتار درمانی و ارتباطی ارتباطی، ارتباطی

رویکردهای رفتار درمانی و ارتباطی:

درمان اتیسم به روش مدیریت رفتاری جهت آن

 این روش درمان اتیسم که تحت عنوان مدیریت رفتار شناخته شده است، سعی در تقویت رفتارهای مورد نظر و کاهش رفتارهای ناخواسته دارد. همچنین راه کارهایی پیشنهاد میدهدکه درمانگران میتوانند قبل، حین، بعد و یا  مابین دوره‌های رفتارهای مشکل‌ساز و نامطلوب بکار گیرند.

رفتار درمانی اتیسم اغلب مبتنی بر تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است، ABA، علم «رفتارگرایی» را برای ایجاد تغییر معنادار در اعمال فرد مبتلا به اتیسم به کار می گیرد. این روش درمان اتیسم ، رفتار را به عنوان یک فرآیند سه مرحله ای در نظر میگیرد: مقدمه (یا دستورالعمل یا آنچه قبل از وقوع یک رفتار اتفاق میافتد)، رفتار و پیامد (آنچه که متعاقب رفتار اتفاق میافتد) به عنوان مثال، زمانی که گرسنه هستید (مقدمه)، چیزی می خورید (رفتار) و سپس احساس بهتری می کنید (پیامد)، شما از یک پیامد مثبت برای رفتار خود لذت بردید و  احتمال اینکه در آینده دوباره در هنگام گرسنگی غذا بخورید را افزایش می دهد!

تحلیل رفتار کاربردی (ABA) رویکردی است که به طور گسترده پذیرفته شده است و پیشرفت کودک را در ارتقاء مهارت‌هایش دنبال مینماید. این روش از مهمترین و کارآمدترین روش های درمان اتیسم، برای افراد دارای این طیف اختلال می باشد. این روش  درمان اتیسم مورد تایید متخصصین بهداشت و درمان در کشورهای پیشرو، نظیر امریکا، کانادا، انگلیس و ….. بوده و در بسیاری از کلینیک های درمانی و مدارس این کشورها، مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش درمان اتیسم، رفتارهای مثبت مورد تشویق قرار گرفته و تقویت گشته و در مقابل، رفتارهای منفی با عدم تشویق، تضعیف می گردند و پیشرفت کودک مبتلا به اوتیسم پیگیری و مورد ارزیابی قرار می گیرد.

انواع مختلف روشهای درمان اتیسم که تحت چتر ABA قرار گرفته و معمولا برای درمان اختلال طیف اتیسم (ASD) استفاده می شوند عبارتند از:

• درمان اتیسم مبتنی برحمایت از رفتار مثبت Positive Behavioral Support (PBS)
• درمان اتیسم مبتنی بر درمان پاسخ محور Pivotal Response Training (PRT)
• درمان اتیسم مبتنی بر آموزش اهداف خرد و تحلیلی Discrete Trial Training (DTT) 
• درمان اتیسم مبتنی بر مداخله رفتاری فشرده اولیه Early Intensive Behavioral Intervention (EIBI)
• درمان اتیسم مبتنی بر مداخله رفتاری کلامیVerbal Behavior Intervention (VBI)
• درمان اتیسم اساس رویکرد مبتنی بر روابط تکامل رشدی و تفاوت های فردی

 Developmental, Individual Differences, Relationship-Based Approach (DIR; also called “Floortime”)

  درمان اتیسم به روش حمایت از رفتار مثبت Positive Behavioral Support (PBS)

این روش درمان اتیسم رویکردی را برای ایجاد درک صحیح از اینکه چرا کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم درگیر رفتار مشکل‌ساز می‌شود و راهبردهایی برای جلوگیری از بروز رفتار مشکل‌زا در حین آموزش مهارت‌های جدید به کودک مبتلا را ارائه می‌دهد. حمایت از رفتار مثبت رویکردی کلی نگر است که همه عواملی که بر کودک و رفتار کودک تأثیر می گذارند را در نظر می گیرد و با تغییردر محیط، آموزش مهارت ها و ایجاد تغییرات دیگر که رفتار مطلوب را برای کودک تشویق میکند، عمل مینماید . می توان از این روش درمان اتیسم، جهت اصلاح رفتارهای مشکل زا همانند پرخاشگری، عصبانیت، بهم ریختگی تا کناره گیری اجتماعی استفاده نمود.

 درمان اتیسم به روش درمان پاسخ محور Pivotal Response Training (PRT)

درمان اتیسم به روش پاسخ محور یا PRT  از انواع درمان اتیسم مبتنی بر  رفتار درمانی است که در محیط زندگی روزمره کودک انجام میشود. این درمان اتیسم مبتنی بر بازی بوده و آغازگر آن کودک میباشد. و یا به عبارت دیگر، کودک محور است. این روش درمان اتیسم به ایجاد انگیزه برای یادگیری و برقراری ارتباط کمک می کند. روش PRTبر اساس اصول تحلیل رفتار کاربردی (ABA) بنا شده است.

اهداف این روش درمان اتیسم  عبارتند از:

• توسعه مهارت های ارتباطی و کلامی
• افزایش رفتارهای اجتماعی مثبت
• برطرف نمودن رفتارهای مخرب و خود محرک

درمانگر در درمان اتیسم  به روش PRT به جای اینکه بروی یک رفتار خاص تمرکز کند، حوزه های “محور” رشد کودک را هدف قرار داده و باعث پیشرفت‌ در زمینه‌های مهارت‌های اجتماعی، رفتاری، ارتباطی و یادگیری میگردد.

موارد محوری عبارتند از:

• انگیزه یا خودانگیختگی
• پاسخ به نشانه های متعدد
• مدیریت و نظارت بر خود
• آغاز تعاملات اجتماعی

استراتژی های انگیزشی بخش مهمی از روش درمان اتیسم مبتنی بر رویکرد PRT هستند که به تشدید و تقویت بصورت طبیعی تأکید دارند. PRT قویاً بروی هر چیزی که کودک مبتلا به اتیسم را بر می انگیزد، متمرکز است. به عنوان مثال، درPRT، ممکن است از کودکی که از بازی با ماشین و سطح شیب دار لذت می برد، خواسته شود که ماشین قرمز را در مقابل ماشین آبی نشان دهد و هنگامی که به درستی به آن اشاره کرد به او ماشین قرمز داده میشود تا آن را از سطح شیب دار پایین بیاورد. بطور کلی این روش درمان اتیسم، انگیزه کودک به یادگیری را افزایش داده، کودک رفتار خود را نظارت و مدیریت می نماید و در ارتباط  گرفتن با دیگران پیش قدم می شود و توانایی کنار آمدن با بسیاری از موقعیت ها را خواهد داشت. با آموزش خود مدیریتی، کودک مبتلا به اختلال  طیف اوتیسم قادر به مشاهده، ارزیابی و کنترل رفتار خویش خواهد بود و در نهایت افراد مبتلا به اتیسم استقلال و تعمیم مهارت هایشان را بدون اینکه نیازی به همراهی درمانگر یا والدینشان را داشته باشند، کسب مینمایند.

آموزش اهداف خرد و تحلیلی Discrete Trial Training (DTT) 

DTT یک روش درمان اتیسم بر اساس تحلیل رفتار کاربردی (ABA) سازمان یافته است که در آن مرحله به مرحله، رفتار مطلوب یا پاسخ مناسب تعلیم داده می شود. در این روش درمان اتیسم درمانگر به طور سیستماتیک مهارت ها را به اجزای کوچکتر و ساده تر گسسته، شکسته و تقسیم می کند. سپس جزء به جزء و به صورت تک به تک آموزش میدهد که در واقع به این ترتیب یادگیری را آسان تر نموده و در نهایت مهارت مورد نظرکسب میشود. در این روش درمان اتیسم پاسخ و رفتارهای مناسب تشویق و موارد نامطلوب، نادیده گرفته می شود.

برای مثال، مربی جهت آموزش رنگ‌ها به کودک مبتلا به اتیسم با آموزش یک رنگ برای مثال با رنگ قرمز شروع میکند. او از کودک می خواهدکه به رنگ قرمز اشاره کند و سپس به رفتارش پاداش میدهد. در مرحله بعد به آموزش رنگ زرد به طور مجزا ادامه می دهد و این مهارت را تقویت می کند و سپس در مورد هر دو رنگ می پرسد. پس از اینکه کودک تمام رنگ ها را به این طریق یاد گرفت، درمانگر به کودک یاد میدهد که نام هر رنگ را بگوید. لذا (DTT) شامل استفاده از یک فرآیند پایه برای آموزش یک مهارت یا رفتار جدید و تکرار آن تا زمانی است که کودک آن را یاد بگیرد.

 (DTT) برای آموزش بسیاری از مهارت های جدید به کودکان مبتلا به اختلال اتیسم استفاده می شود. این مهارت ها بسته به نیازهای خاص کودکان میتواند از موارد بسیار ساده تا پیچیده متغیر باشد. به عنوان مثال، از روش درمان اتیسم بطریقه DTT می توان برای آموزش موارد ذیل استفاده کرد:

• مهارت های گفتاری و کلامی، نظیر مهارت های مورد نیاز جهت مکالمه
• مهارت های مورد نیاز برای زبان اشاره یا استفاده از وسایل ارتباطی
• مهارت های زندگی روزمره مانند لباس پوشیدن، نحوه استفاده از ظروف و وسائل، پیروی از دستورالعمل ها و مهارت های نوشتاری.

از آنجایی که روش درمان اتیسم مبتنی بر DTT در جهت تغییر رفتار عمل می نماید، می توان از آن جهت آموزش به والدین استفاده نمود که چگونه رفتارهای نامطلوب کودک  خود را مدیریت کنند.

درون کلامی،: Interverbal  در واقع گفتار تعاملی و محاوره ای می باشد که کلمه ای برای پاسخ دادن به یک سوال استفاده می شود، مانند “کدام دبستان  می روی؟”  کودک پاسخ میدهد: دبستان رازی

پژواک Echoic : یا تکرار یک کلمه، در واقع تقلید صوتی میباشد، مانند وقتی که کودک میشنود “شکلات ” او نیز تکرار میکند شکلات، وجود رفتار پژواکی از این جهت حائز اهمیت میباشد که نه تنها در یادگیری کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم کمک کننده میباشد، بلکه پیش نیاز رفتار کلامی پیچیده نیز هست.

رویکرد مبتنی بر روابط تکامل رشدی و تفاوت های فردی Developmental, Individual Differences, Relationship-Based Approach (DIR; also called “Floortime”)

روش درمان اتیسم به شیوه Floortime توسط روانپزشکان کودک، دکتر گرینسپن M.D. Stanley Greenspan و دکتر وایدر Serena Wieder در دهه 1980 به عنوان درمانی برای کودکان مبتلا به انواع تأخیرها و مشکلات رشدی ایجاد شد.

Floortime درمانی مبتنی بر رابطه با کودکان مبتلا به اتیسم است. این مداخله درمانی، Floortime نامیده می شود زیرا والدین و درمانگر با کودک بروی زمین می نشینند تا با کودک در سطح رشد او بازی و تعامل کنند. گرچه گاهی Floortime  جایگزینی برای روش تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است اما گاهی اوقات توام با  روش های درمانی ABA استفاده می شود.

هدف در این روش درمان اتیسم ، این است که بزرگسالان به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کنند و “دایره های ارتباطی” خود را گسترش دهند. آنها با کودک در سطح رشد شان تعامل کرده و بر روی نقاط قوت آنها تمرکز میکنند. درمانگران و والدین از طریق فعالیت هایی که کودک مبتلا از آن لذت می برد، کودک را درگیر می کنند، وارد بازی های کودک می شوند و از رفتار وی پیروی می کنند.

هدف روش درمانی Floortime کمک به کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم برای رسیدن به شش نقطه عطف کلیدی است که به رشد عاطفی و فکری او کمک می کند که عبارتند از:

• خودتنظیمی و علاقه مندی به جهان هستی
• صمیمیت و مشارکت در روابط
• برقراری ارتباط دو طرفه
• برقراری ارتباطات پیچیده و چند جانبه
• ایجاد ایده های احساسی
• ایجاد تفکر عاطفی

روش Floortime منحصراً بروی مهارت های گفتاری، حرکتی یا شناختی تمرکز نمی کند، بلکه از طریق تمرکز بر رشد عاطفی به این موارد می پردازد.

به طور کلی، این روش درمان اتیسم، کودکان مبتلا به اوتیسم را تشویق می کند تا خود را به حداکثر توان شان برسانند و به جای اینکه «تشخیص آنها چه میباشد» نشان میدهند که «آنها چه کسی هستند».

رویکرد آموزش سازمان یافته بر موارد زیر تمرکز دارد:

• حمایت سازمان یافته از خارج جهت برطرف نمودن چالش های موجود در رابطه با توجه و عملکرد اجرایی
• اطلاعات بصری و یا نوشتاری مکمل ارتباط کلامی
• پشتیبانی سازمان یافته جهت ارتباطات اجتماعی

این روش از مشارکت معنادار در فعالیت ها، پشتیبانی کرده و همچنین در جهت افزایش انعطاف پذیری، استقلال و خودآموزی افراد مبتلا به اتیسم عمل مینماید.

راهبردهای سازمان یافته TEACCH را می توان در کنار سایر رویکردها و روش های درمان اتیسم این  استفاده کرد.

درمان توجه اشتراکی برای اتیسم    Joint Attention Therapy for Autism 

تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از افراد مبتلا به اختلال اتیسم در توجه مشترک که توانایی تمرکز مشترک بروی یک شیء یا مکان با فرد دیگر است، مشکل دارند. نمونه‌هایی از مهارت‌های توجه مشترک شامل دنبال کردن نگاه یا انگشت اشاره دیگران برای  توجه و نگاه کردن به چیزی است. توجه مشترک در برقراری ارتباطات و یادگیری گفتار امری مهم میباشد.

این روش درمان اتیسم تمرکز بر بهبود مهارت های خاص مرتبط با توجه مشترک کودک مبتلا به اوتیسم را دارد، مانند:

• اشاره کردن
• نشان دادن
• هماهنگی نگاه بین شخص و شیء

بهبودی های حاصل از چنین درمان اتیسم، تداوم داشته و اثرات آنها می تواند سال ها ادامه داشته باشد.

نوجوانان و بزرگسالان مبتلا، معمولا در ایجاد و حفظ روابط دوستانه، برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان و یا ممکن است در درک رفتارهای مورد انتظار در مدرسه یا محل کار با مشکل مواجه شوند.

می دانیم که این اختلال، دارای طیف وسیعی از انواع متفاوتی چه از لحاظ علائم بالینی و چه از لحاظ شدت آنها میباشد که خود تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارند.

همانطورکه اشاره شد با توجه به طیف وسیع این اختلال، هر فرد مبتلا به آن بطور خاص دارای مجموعه ای از نقاط قوت و چالش های متفاوتی خواهد بود. روش‌هایی که افراد مبتلا به این اختلال از طریق آن‌ها یاد می‌گیرند، فکر می‌کنند و به حل مشکل و مسئله می پردازند، می‌تواند از مهارت‌های با درجه بالا تا موارد چالش‌برانگیز متغیر باشد.

برخی از افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در زندگی روزمره خود به حمایت قابل توجهی نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر به حمایت کمتری نیاز داشته و در برخی موارد کاملاً قادر به زندگی مستقل باشند.

عوامل متعددی ممکن است بر ایجاد درخودماندگی و یا طیف اختلال اتیسم تأثیر نماید و اغلب این اختلال با افزایش حساسیت‌های حسی و مشکلات طبی دیگر همانند اختلالات دستگاه گوارشی، تشنج و یا  اختلالات خواب و همچنین با چالش‌های در زمینه ی سلامت روان نظیر اضطراب، افسردگی و مشکلات توجه و تمرکز همراه میباشد.

در مورد بسیاری از بیماری ها و اختلالات، به راحتی می توان اولین زمانی را که آن بیماری توصیف شده است را عنوان نمود و معمولاً معیارهای تشخیصی آنها روشن و مشخص است. اما این در مورد اوتیسم صادق نبوده و چندین تشخیص در پنج دهه گذشته برای این اختلال عنوان شده است.

اتیسم در دهه های گذشته توصیفات متعددی داشته است ازجمله ابتدا به عنوان نوعی از اسکیزوفرنی دوران کودکی در نظر گرفته شد. حتی زمانی وجود داشت که تصور می شد این اختلال از طبع سرد والدین نشأت میگیرد.

در طی سال‌ها، معیارهای تشخیصی و توصیفی اتیسم بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) تغییر کرد.

این راهنما که در ایالات متحده امریکا برای راهنمایی پزشکان در تشخیص‌هایشان استفاده می گردد، دور نمایی از چگونگی تغییر تشخیص علایم اتیسم در طی سالیان به ما ارائه می دهد.

روانپزشک و پزشک اتریشی-آمریکایی، لئو کانر  Leo Kanner، اولین بار در سال 1943 اوتیسم را توصیف کرد. او در مقاله خود به کودکان مبتلا به تکرار طوطی وار تاخیری با حفظ حالات یکنواخت و یکسان با مقاومت در تغییر در زندگی خود همراه با قطع ارتباط با جهان پیرامون اشاره کرد. وی همچنین اذعان کرد که این کودکان حافظه فوق العاده ای داشتند. و این یافته ها باعث شد که دکتر لئو کانر، اوتیسم را یک بیماری روانی در نظر بگیرد. وی این اختلال را به عنوان یک اختلال عاطفی و نه رشدی یا شناختی عنوان نمود. با توجه به این اطلاعات، ویرایش دوم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ، (DSM-II)، در سال 1952 با تعریف اتیسم به عنوان یک بیماری روانی منتشر شد، و آن را نوعی اسکیزوفرنی دوران کودکی دانست. این ایده تا دهه 1950 و 1960 ادامه یافت. تا زمانی که تصور شد علت اتیسم مادران سرد و بی عاطفه میباشند. برونو بتلهایمBruno Bettelheim، روانشناس اتریشی الاصل، از اصطلاح “مادرهای یخچالی” برای توصیف این نظریه استفاده کرد. با این حال، با یافته های زیربنایی بیولوژیکی از مطالعات انجام شده بر دوقلوها در دهه 1970 این نظریه کاملاً رد شد.

در دهه 1970، مطالعات و تحقیقات مختلف نشان داد که اتیسم در واقع ریشه در رشد مغز دارد. بعدها در سال 1980 ویرایش سوم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-III)، اتیسم را به عنوان یک “اختلال رشدی فراگیر” که جدا از بیماری اسکیزوفرنی است، توصیف کرد و آن را به عنوان یک تشخیص جداگانه معرفی نمود.‌

تغییر در معیار های تشخیصی و درمان اتیسم به همین جا ختم نشد.  راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-III در سال 1987 مورد بازنگری قرار گرفت، و با این بازنگری، اوتیسم مفهوم گسترده تری یافت و در آن عنوان اختلال رشد فراگیر  غیرمشخص (PDD-NOS) برای موارد  “اتیسم خفیف”  اضافه شد.

اتیسم برای اولین بار به طور رسمی به عنوان طیفی از اختلال در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی  DSM-IV منتشر شده در سال 1994 شناسایی شد و در سال 2000 مورد بازنگری قرار گرفت. در این نسخه، پنج بیماری با ویژگی های متمایز ذکر شد و علاوه بر اُتیسم و PDD-NOS،  این نسخه سندرم آسپرگر را نیز تحت این طیف اختلال اضافه نمود.

و در نهایت در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5، اصطلاح “اختلال طیف اتیسم” جهت این گروه از اختلالات عنوان شد.

لذا اختلال طیف اتیسم (ASD) اصطلاح گسترده ای است که برای اتیسم در نظر گرفته می شود، وقتی به یک “طیف” فکر می کنید، دیدن سایه های مختلف  از یک رنگ مانند رنگ آبی در کنار هم در یک نوار را تصور نمایید اگر چه سایه‌ها همگی از نظر فنی آبی رنگ هستند، اما از روشن‌ترین تا تیره‌ترین رنگ متغیر میباشند. اصطلاح “اختلال طیف اٌتیسم” نیز باید به طور مشابه تصور شود. در واقع طیفی از علائم وجود دارد که فرد مبتلا به اتیسم می تواند این علائم را با درجات خفیف تا شدید نشان دهد.

اختلال طیف اتیسم (ASD) در سه زیرگروه  قرار می گیرند. البته زمانی تصور می شد که این موارد، انواع از اختلالات جداگانه ای هستند.  اما در حال حاضر، همگی آنها تحت عنوان اختلال طیف اتیسم شناخته میشوند که عبارتند از:

• سندرم آسپرگر Asperger’s syndrome

 در سال 2013،  این سندرم به عنوان بخشی از یک زیر مجموعه ی تشخیصی تحت عنوان اختلال طیف اتیسم (ASD) در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی 5 (DSM-5) قرار گرفت .این اختلال ، از اختلالات خفیف طیف اُتیسم می باشد. افراد مبتلا به آسپرگر ممکن است علائم مشابه سایر انواع این طیف، را تجربه کنند، اما معمولا علائم در این افراد خفیف تر هستند. اگرچه افراد مبتلا به این سندرم مشکلی از لحاظ گفتاری و کلامی نداشته و در آزمون‌های هوشی در حد متوسط یا بالاتر از میانگین امتیاز کسب می کنند. اما واجد مشکلات در تعاملات اجتماعی بوده و دارای دامنه محدودی از علایق میباشند لذا مهارت های کلامی معمولی تا خوب و توانایی ذهنی بالا نشانگان آسپرگر را از سایر انواع اوتیسم متمایز می نماید.

• اختلال اتیسم

این نوع طیف، به اوتیسم کلاسیک معروف است و این در واقع همان موردی است که معمولا با شنیدن کلمه اتیسم به ذهن مردم می آید. افراد مبتلا به این نوع اختلال طیف اُتیسم تاخیر در گفتار، چالش هایی در زمینه تعاملات اجتماعی و ارتباطات کلامی و غیرکلامی، بازی با همسالان داشته و رفتارها و علایق غیرعادی و تکراری و کلیشه ای دارند و در کودکان کمتر از سه سال دیده می شود.

• اختلال از هم گسیختگی یا فروپاشی دوران کودکی (Childhood disintegrative disorder, CDD)

که به آن سندرم هلر نیز گفته میشود، این سندرم در اصل توسط مدرس اتریشی تئودور هلرTheodor Heller در سال 1908 توصیف شد، یعنی سی پنج سال قبل از اینکه دکتر لئو کانر و هانس اسپرگر، اٌتیسم را توصیف کنند. کودکان مبتلا، حداقل  به مدت دو سال رشد معمولی داشته و پس از این دوران دچار پسروی گشته و بخشی و یا بیشتر مهارت های ارتباطی، کلامی و اجتماعی خود را از دست می دهند. این سندرم غالبا با تشنج و نوار مغزی  (EEG)غیر طبیعی همراه است.

• اختلال فراگیر رشد(pervasive developmental disorder, PDD)

که به آن اوتیسم غیر معمول یا آتیپیک   (Atypical Autism) نیز می گویند. تشخیص PDD معمولاً در مورد افرادی به کار برده میشود که برخی از معیارهای دو نوع دیگر اختلال طیف اُتیسم (ASD) ، اما نه همه آنها را دارند.

افراد مبتلا به اختلال فراگیر رشد -غیر مشخص (PDD-NOS) علائم خفیف تر یا کمتری را تجربه می کنند. به طور معمول، افراد مبتلا به PDD-NOS فقط از چالش های تعاملات اجتماعی و ارتباطی رنج می برند. این افراد معمولاً دارای بالاترین عملکرد در انواع طیف اُتیسم هستند و آنها را به سادگی در هیچ یک از دسته ها یا انواع دیگر اختلال طیف اتیسم (ASD)  نمیتوان قرار داد.

• آیا سندرم رت نوعی از اختلال طیف اتیسم است؟

سندرم رت (Rett syndrome) یک اختلال عصبی- رشدی شدید است که اکثراً دختر بچه ها را درگیر مینماید. پسران مبتلا در بدو تولد به دلیل شدت علایم زنده نمی مانند. کودکان مبتلا به سندرم رت اغلب رفتارهایی شبیه به افراد مبتلا به اُتیسم دارند واگر چه درگذشته کارشناسان آن را به عنوان اختلال طیف اتیسم دسته بندی می کردند. اما اکنون که مشخص شده است که این اختلال ناشی از جهش ژنی درکروموزوم X است، در واقع یک بیماری ژنتیکی محسوب شده و دیگر نوعی از اختلال طیف اتیسم  (ASD) در نظر گرفته نمی شود.

منبع: موسسه گنجینه